Hoe vermijd je negatieve gevolgen van de scheiding voor je kind ?

In het leven van een kind verandert veel als ouders uit elkaar gaan. In deze blogpost komt de vraag hoe je kan vermijden dat je kind lijdt aan bod. Ik baseer me dit keer hoofdzakelijk op wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen (via deze link kan je daarover meer terugvinden), aangevuld met ervaringen uit mijn bemiddelingspraktijk.De focus ligt op ouderlijke betrokkenheid. Terwijl men in de resultaten van het voormelde onderzoek spreekt over ‘welbevinden’ vervang ik die term door geluk.  

Je kan op veel manieren rekening houden met je kind, al hou ik zelf niet van vaste regels en voorschriften. Net als ons immers is elk kind anders. En verder hangt veel af van onder meer de organisatie van jullie leven. 

Toch een aantal tips voor álle ouders die uit elkaar gaan.

Als bemiddelaar ontmoet ik natuurlijk veel ouders die heel bewust kiezen om samen ouders te blijven ondanks hun partnerbreuk, en maximaal rekening te houden met het belang van hun kind. Ook zíj hebben verdriet of voelen boosheid. Ook zij ervaren de breuk soms als grote verrassing, en hebben het moeilijk ze te accepteren. Denk dus niet dat het ooit makkelijk is of vanzelf gaat.

Ik ontmoet natuurlijk ook ouders bij wie grote strijd woedt, of krijg te maken met situaties waarbij de één grote machteloosheid ervaart omdat in de andere ouder geen bondgenoot meer gevonden wordt voor de zorg en opvoeding van een kind.

Ik merkte bij het schrijven dat ik wel eens terughoudendheid voelde. Dat gebeurt vanuit de ervaring dat misschien niet alle ouders kunnen of willen aannemen dat een grote verantwoordelijkheid bij henzelf ligt. Hoe zij de scheiding verwerken, de keuze die ze al dan niet maken om voor ogen te houden dat ze (wat de onderlinge verstandhouding ook is) samen ouders blijven, de manier waarop ze bereidheid tonen om de relatie van een met elke ouder te blijven honoreren,...Het zijn deze elementen die in essentie telkens opnieuw naar voren komen als doorslaggevend en bepalend voor het geluk van een kind.

Partners scheiden, ouders niet

Je zal het nog lezen hieronder, maar kinderen wiens ouders conflicten kunnen oplossen, zorgen dat er geen blijvende spanningen heersen en die nog samen betrokken blijven bij de zorg en opvoeding zijn gelukkiger. 

Wist je trouwens dat het recht op welzijn voor kinderen, waaronder ook het psychisch welbevinden, neergeschreven staat in het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties van 1989? Kinderen zijn afhankelijk van hun opvoeders natuurlijk, dus die rechten effectief toetsen of afdwingen is geen evidentie.

Hoe blijf je "samen" ouders als je uit elkaar gaat? 

Ik vertaal die resultaten naar de praktijk, en durf dan vooropstellen dat alle ouders die uit elkaar gaan een grote verantwoordelijkheid dragen.

Enerzijds om het proces van persoonlijke verwerking ten volle aan te gaan, zodat het ouderschap daar niet door overschaduwd raakt. Anderzijds om bewust vanaf het begin voor ogen te nemen dat de ouderrelatie, gebaseerd op de band tussen kind & beide ouders, niet eindigt samen met de partnerrelatie. 

Tijdens het samenleven zijn beide relaties veelal verstrengeld. Slaag je er in dit onderscheid bewust te maken, dan doe je je kind een groot plezier. 

Het klinkt als een evidentie, maar de praktijk leert dat het niet altijd eenvoudig is. Zelf durf ik al eens zeggen tegen ouders: 

•  het gaat nu niet louter om jullie rechten op je kind, maar om het recht van je kind op de beste versie van jullie beide. Leef naar het voorbeeld waarvan je hoopt dat je kind het volgt.
• het is niet aan jullie om elkaars rol als ouder te taxeren. Kies allebei maximaal voor het belang van je kind, en werk regelingen uit die daarbij aansluiten. Bij voorkeur samen en vanuit bondgenootschap. Reken er maar op dat je kind jullie beter kent dan je je kan voorstellen, en wijs genoeg is om uiteindelijk zélf je rol als ouder naar waarde in te schatten. 
• wil je echt het belang van je kind vooropstellen, dan houdt dat wellicht in dat je je eigen belang op sommige vlakken een trapje lager plaatst. Weinig ouders immers kozen voor kinderen om ze vervolgens niet altijd bij zich te hebben. Maar een kind verdient twee ouders die ook van elkaar weten dat ze allebei belangrijk zijn.

Het is begrijpelijk dat soms tijd nodig is om de breuk te verwerken, zeker als je er zelf niet voor koos. Maar we moeten ook durven benoemen dat het ons als volwassenen toekomt om onze gevoelens niet te projecteren en het ouderschap niet te gebruiken om de andere ouder/een ex-partner te raken. Want in zo'n strijd is een kind altijd mee betrokken.

Elk kind verdient het recht op een liefdevolle en betrokken relatie met beide ouders, en twee ouders die keuzes maken in hun belang. Niet gebaseerd dus op onderlinge strijd, of een afrekening voor onderlinge conflicten, persoonlijke kwesties of ingegeven door eerder eigen belang van ouders.

Wat uit het onderzoek immers blijkt is dat kinderen die betrokkenheid van beide ouders ervaren na een scheiding en wiens ouders nog samen kunnen spreken, het gelukkigst zijn.

Waarbij betrokkenheid niet te verwarren is met de verblijfsregeling, zoals regelmatig wel eens gebeurt. Verblijfsco-ouderschap, zo schetst ook het onderzoek, is niet evident voor elk kind. Zéker als er veel conflicten zijn tussen ouders.

Het perspectief van kinderen bij scheiding van ouders

Het is goed voor ogen te houden dat een scheiding voor kinderen geen geïsoleerde gebeurtenis is. Het beleven ervan eindigt dus niet op het moment van de breuk. Het is een blijvende verlieservaring, en daar hoort natuurlijk ook verdriet bij.

Soms ervaren we dat als ouders anders, omdat je stilaan de draad van het leven weer oppikt. Je kind echter blijft geconfronteerd met de gevolgen van de scheiding.

Een scheiding brengt verandering, en dat is voor kinderen niet makkelijk. Hun leefwereld verandert, en er zijn vele andere gevolgen in meerdere of mindere mate.

Dat hangt samen met de keuzes die jullie als ouders maken, en soms ook onvermijdelijke gevolgen.

Zijn er verschillende opeenvolgende gezinstransities? Heeft je kind rekening te houden met nieuwe partners, die mogelijk ook kinderen hebben? Verhuizen beide ouders? Is de financiële impact van een scheiding voelbaar voor je kind? Ben je als ouder emotioneel minder beschikbaar, of zelfs praktisch omdat je bijvoorbeeld meer gaat werken? Blijven de contacten met vrienden, familie, grootouders, belangrijke spilfiguren even hecht? En uiteraard ook: blijven jullie beide betrokken bij de opvoeding, en is er contact- of een verblijfsregeling die dat mogelijk maakt? 

Veel bepalende factoren voor een kind, waarin het volledig afhankelijk is van ouders. Tenzij ouders er mee instemmen om hun kind uitdrukkelijk een stem te verlenen.

Soms brengt een scheiding ook een vorm van verlichting. Waren er veel spanningen en conflicten, dan is het eerder positief als deze wegvallen door de breuk. Omgekeerd is het natuurlijk zo dat conflicten of spanningen niet altijd afnemen na een scheiding. Weet dat slepende of onopgeloste conflicten of blijvende spanningen één van de meest doorslaggevende elementen zijn die niet bijdragen aan het geluk van je kind. Ook dat blijkt heel duidelijk uit het onderzoek. En dat weten we ook al lang.

Veel ouderlijke betrokkenheid, een goede relatie met familie en vrienden, afname van conflict en spanning tussen ouders hebben een gunstig effect op hoe een kind zich voelt. Het wetenschappelijk onderzoek is dus vrij helder: hoe meer ouders betrokken zijn bij hun kind en hoe minder conflict ze onderling hebben, hoe minder groot de impact van een ouderlijke echtscheiding op het welbevinden van hun kind zal zijn.Het toont ook aan dat als gescheiden ouders vaker sámen betrokken zijn bij hun kind, dit een positieve invloed heeft.

Spanning & conflict tussen gescheiden ouders….draagt niet bij tot geluk van een kind

Hierover gewoon kort en krachtig, want de resultaten van dit (en vele andere onderzoeken) zijn helder:

• Kinderen wiens ouders na de scheiding geen of amper conflict hebben zijn gelukkiger
• Kinderen wiens ouder regelmatig samen spreken over de kinderen zijn gelukkiger

De nuance in het onderzoek is dat de impact van conflicten tussen ouders groter is dan de impact van samen spreken. Kortom, het is in de eerste plaats belangrijk om conflicten op te lossen. Lukt het daarnaast ook nog om constructief te communiceren met elkaar en samen te spreken, dan is dat zeker een groot pluspunt.

Wat kan jij als ouder doen? 

In de tekst over het onderzoek wordt niet alleen gefocust op wat ouders sámen kunnen doen, maar ook wat elke ouder apart kan doen voor een kind bij scheiding. 

Ze verwijzen daarvoor naar het opvoedingsklimaat. Het onderzoek schetst de 4 opvoedingsstijlen uit het Raster van Baumrind, kort samengevat als volgt:

Vooral steun draagt bij aan het geluk van kinderen. Controle eigenlijk niet. Het advies gaat dus richting een democratische opvoedingsstijl, met de klemtoon op steun. Dat vertaalt zich in er zijn voor je kind, fijne dingen doen samen en een beperkter mate van controle. Minst gelukkig zijn alleszins de kinderen met een autoritaire of een niet betrokken ouder.

Fijn om te weten als “samen” moeilijk loopt tussen jullie: je draagt als mama of papa bij aan de levenstevredenheid van je kind, ook als je los van de andere ouder betrokkenheid toont aan je kind en steun geeft.

CONCLUSIES

Ondanks de beperkingen die in het onderzoek zelf worden vermeld toont het alleszins aan dat ouders de negatieve gevolgen van hun echtscheiding op het welbevinden van hun kinderen kunnen verlichten door:

• steun : fijne dingen doen samen, luisteren naar hun kind
• conflict & ruzie met elkaar te vermijden
• beide betrokken te blijven, met focus op steun veeleer dan controle

In het onderzoek worden een aantal suggesties gedaan voor scheidende ouders samen:

• Tijdens het scheidingsproces is het wel goed om een goede uitleg voor & over de scheiding te geven (eigen toevoeging: zonder daarbij een dader-slachtofferpatroon te installeren), en zeker eventueel schuldgevoel van het kind heel uitdrukkelijk weg te nemen.
• Onopgelost conflict is nefast en weegt voor kinderen erg zwaar. Ze verwijzen ook uitdrukkelijk naar “verdoken conflicten”, die we allen wel kennen, toch? Er is een oproep om conflicten te verminderen en ze op te lossen. Ik vertaal dat naar: hou niet nodeloos een strijd gaande, toon jezelf van je meest verbindende kant en ga constructief om met conflicten. Conflicten zijn uiteraard onvermijdelijk. Maar zoals op alle andere vlakken in het leven waar we geconfronteerd worden met conflicten: verschillen zijn eigen aan ons als mensen. Hóe we er mee omgaan is bepalend. Geef je kind als ouders het goede voorbeeld. Wat er op persoonlijk vlak ook speelt: jullie blijven samen ouders, en je kind houdt van allebei.
• Kinderen ervaren het als fijn als ouders nog samen kunnen spreken over hun. Naast gezamenlijke betrokkenheid, kunnen ouders na de echtscheiding ook apart betrokken zijn bij hun kind.

Ik vul als bemiddelaar aan met volgende suggesties:

• Werk vanaf het begin aan een constructieve ouderrelatie, zodat conflicten (ook in de toekomst makkelijker) opgelost geraken.
• Geef, in functie van de leeftijd & maturiteit, je kind een stem. Het is voor een kind een belangrijk signaal als rekening gehouden wordt met wat voor hem of haar belangrijk is.
• Kies voor een ouderschapsregeling op maat, en ja…, ik denk dat een bemiddelaar best geplaatst is om te helpen om te komen tot een overeenkomst met afspraken op maat van jullie en je kind.

Suggesties uit het onderzoek voor elke ouder apart:

• Kinderen wiens ouders een democratische opvoedingsstijl hanteren, met de klemtoon op steun, zijn het gelukkigst.
• Wees beschikbaar, maak plezier en bewaak grenzen als nodig.
• Toon betrokkenheid. Ik voeg daar graag een persoonlijke noot aan toe: je bent niet alleen ouder op de momenten dat je kind bij je is.
• Ook het onderzoek refereert ernaar door te stellen dat verblijfsco-ouderschap niet voor alle kinderen de beste regeling is, zeker wanneer er veel conflicten zijn tussen ouders.
• Betrokkenheid uit zich op zoveel meer manieren dan letterlijk je kind bij je hebben en ervoor zorgen. Uit dus je betrokkenheid op alle mogelijke manieren, en trek geen zwart-witte grens tussen “mijn” tijd en de “tijd van de andere ouder”. Het is voor een kind onnatuurlijk om op te groeien in twee totaal van elkaar afgescheiden werelden.

Mijn suggesties als bemiddelaar:

Uit elkaar gaan is een ingrijpende verlieservaring.

Je wil echter hoopvol de toekomst ook weer tegemoet gaan. Dat kan alleen door je leven stap per stap weer in handen te nemen en te sturen in een richting waar je geluk kan ervaren; je gevoelens te verwerken; een positieve focus te kiezen en de wijsheid te halen uit de voorbije relatie die je verder mee kan dragen maar nodeloze ballast los te laten. 

Zo doe je niet alleen jezelf maar ook je kind een plezier, want het zorgt dat je niet kiest voor strijd maar voor verbinding en kracht.

Dat is geen evidentie en vraagt tijd, dat weet ik goed. 

Altijd welkom als ik je of jullie kan helpen.

contact@perspectieven.be 

Groetjes,